آیات موضوعی (آیه مباهله )

متن و ترجمه آیه  آل عمران (3)، آیه 61.

«فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ» ؛ « پس هر که با تو درباره او [عیسى‏] پس از آنکه بر تو [به واسطه وحى، نسبت به احوال وى‏] علم و آگاهى آمد، مجادله و ستیز کند، بگو: بیایید ما پسرانمان را و شما پسرانتان را، و ما زنانمان را و شما زنانتان را، و ما نفوسمان را و شما نفوستان را دعوت کنیم؛ سپس یکدیگر را نفرین نماییم، پس لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم‏»

 

توضیح واقعه مناظره پیامبر با مسیحیان نجران معروف به جریان مباهله

آیه مباهله، آیه بسیار مهم و جالبى است که جواب چندین سؤال را با هم داده است.

درباره شأن نزول این آیه، در کتاب مجمع البیان، ج 2، ص 308. چنین آمده است: گروهى از مسیحیان در منطقه مرزى حجاز و یمن به نام «نجران» ساکن بودند.

 

پیامبرصلى الله علیه وآله وقتى به مدینه آمد و حکومت اسلامى رشد پیدا کرد، یهودیان اطراف مدینه در برابر پیامبرصلى الله علیه وآله توطئه کردند و گروهى از مسیحیان نجران نیز براى آن که از رسالت محمدصلى الله علیه وآله مطمئن شوند، به مدینه آمدند. عالمان آنان به بحث و گفت‏وگو با پیامبرصلى الله علیه وآله پرداختند و بر اعتقاد خود درباره حضرت مسیح‏علیه السلام که فرزند خداست، اصرار مى‏ورزیدند. در این هنگام آیه مباهله نازل شد که نشان مى‏دهد در جایى که بحث علمى، ثمره و فایده‏اى ندارد، باید از راه دیگرى وارد شد و این راه، همان مباهله، به معناى نفرین بود که در میان مسیحیان نیز پذیرفته شده بود؛ پس به آنها اعلام شد: «فَقُل تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ...» آل عمران (3)، آیه 61.؛ «اى پیامبر! به آنان بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم؛ شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را و شما هم زنان خود را؛ ما نفوس خود را بیاوریم شما هم نفوس خود را؛ سپس طرفین را نفرین کنیم و بگوییم خدا لعنت کند هر کسى را که دروغ مى‏گوید»؛ یعنى مى‏داند حق چیست؛ اما به زبان دروغ مى‏گوید.

به دنبال این توافق، روز مباهله (24 ذى‏الحجة) مشخص شد. مسیحیان نجران دیدند که پیامبر با چهار نفر آمدند؛ على‏علیه السلام، زهراى اطهرعلیها السلام، امام حسن و امام حسین‏علیهما السلام، که با شخص پیامبر، یک هیئت پنج‏نفره را تشکیل مى‏دادند. طبق نقل شیعه و سنى، آنها وقتى این‏گونه آمدن پیامبرصلى الله علیه وآله را دیدند، عقب‏نشینى کردند و به اطرافیان خود گفتند: اگر پیامبر اسلام‏صلى الله علیه وآله به گفته خودش اطمینان نداشت، نزدیک‏ترین افراد خاندانش را نمى‏آورد. به همین جهت، مسیحیان نجران گفتند: ما راضى هستیم جزیه (مالیات) بدهیم و زیر چتر حکومت اسلامى زندگى کنیم. پیامبرصلى الله علیه وآله هم پذیرفت و دیگر نفرین نکردند.

این آیه، هم نشانه فضیلت اهل‏بیت‏علیهم السلام است و هم نشانه آشکارى است که پیامبر رحمةللعالمین است. امام زمان(عج) هم رحمةللعالمین است و این که مى‏گویند امام زمان(عج) مى‏آید و خون‏ریزى مى‏کند، حتماً باطل است. امام زمان، جانشین پیغمبرى است که رحمةللعالمین است.

حضرت امیر در نهج‏البلاغه مى‏فرماید: «وقتى حضرت مى‏آید، عقول مردم را کامل مى‏کند و مردم ایمان مى‏آورند. تعدادى از لشکر سفیانى و دجال در جنگ کشته مى‏شوند که آن هم قبل از ظهور حضرت است؛ اما وقتى حضرت بیاید، یک حکومت عدل جهانى ایجاد مى‏کند و حکومت‏هاى دیگر هم با رضایت و از روى رغبت، ایمان مى‏آورند.

در هر صورت، با توجه به این آیه شریفه، پیغمبر مأمور است سه گروه را بیاورد. اگر گروه چهارمى را بیاورد، پیغمبر گناه کرده و از فرمان خدا، سرپیچى کرده است و اگر کمتر هم ببرد، باز هم سرپیچى از فرمان خدا کرده، حال باید دید که حضرت چه کسانى را براى مباهله برده بود؟

1. «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ»؛ از فرزندان، پیامبرصلى الله علیه وآله، امام حسن و امام حسین‏علیهم السلام را با خود بُرد.

براساس این که حسنین‏علیهم السلام به دستور پیامبر در آن واقعه حضور داشتند و قرآن تعبیر نموده است که پیامبر فرزندان خود را ببرد، جواب آن سؤال معلوم مى‏شود که نوه دخترى هم فرزند پدربزرگ است و الا پیامبر باید مى‏گفت: من بچه ندارم و اینها مال داماد من هستند. بنابراین، همان‏طور که به سیدهایى که از طریق پدر به پیامبر مى‏رسند، به عنوان فرزندان و نسل پیامبرصلى الله علیه وآله احترام گذاشته مى‏شود، لازم است به کسانى که مادرشان سید است نیز احترام گذاشت؛ اگرچه از نظر فقهى، به آنها خمس تعلّق نگیرد. در نتیجه در محرم بودن و انتساب نوادگان به یک شخص فرقى بین نوه دخترى و پسرى وجود ندارد. همانگونه که نوه پسرى به انسان محرم است و از نسل وى محسوب مى‏گردد نوه دخترى نیز چنین است، باید توجه داشت که همه امامان‏علیهم السلام نوه دخترى پیامبر هستند و با وجودى که امام حسن و امام حسین‏علیهم السلام نوه دخترى رسول خدا بودند در آیه مورد بحث از واژه «ابناء» استفاده گشت که به معناى پسران است.

2. «وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ»؛ پیغمبر علاوه بر دختران و دیگر زنان خویشاوند خود، نُه زن داشت. در قرآن نیز لفظ جمع آمده است و این نشان مى‏دهد که از میان زنان، هر کدام شرایط را داشته باشد، باید او را ببرد و اگر صد زن هم از اهل‏بیت او حساب مى‏شدند، باید آنها را ببرد. (-(این جمع آوردن نکته دارد)-).

با وجود این که در آیه لفظ جمع آمده، اما پیغمبر فقط زهراعلیها السلام را برده، یا باید بگوییم پیغمبر خلاف امر خدا کارکرده (نعوذ باللَّه) که خداوند جمع خواسته و گفته زنهایت را باید ببرى، ولى پیغمبر سرپیچى کرد و یکى را برد که این اصلاً در شأن پیغمبر نیست یا این که بگوییم مراد آیه زنانى بود که از اهل‏بیت‏علیهم السلام بودند و زن شخصیت حقوقى پیامبر به حساب مى‏آمدند. از این رو، پیغمبر فقط زهرا را برد چون فقط او جزء اهل‏بیتش حساب مى‏شد و حتى اگر خدیجه هم با آن همه مقام و منزلت که ام‏المؤمنین است، زنده بود، او را با خودش نمى‏برد؟

پس عبارت «نساءونا»، به صورت جمع است؛ اما پیامبرصلى الله علیه وآله تنها یک نفر و آن هم حضرت فاطمه‏صلى الله علیه وآله را براى مباهله همراه برد و این نشان مى‏دهد که از میان خویشاوندان پیامبرصلى الله علیه وآله از جنس زن، تنها یک زن بود که جزء اهل‏بیت پیامبرصلى الله علیه وآله بود و اگر دیگرى هم بود، به مقتضاى لفظ جمع، باید پیامبرصلى الله علیه وآله او را با خودش مى‏برد و به عبارت دیگر، این عمل پیامبرصلى الله علیه وآله نشان مى‏دهد که زنان پیامبر، جزء اهل ‏البیت نمى‏باشند.

وبلاگ مدرسه ابا جعفر علیه السلام