درگذشت محمد بن عثمان نایب خاص امام زمان عجل الله فرجه در غیبت صغری
درگذشت محمد بن عثمان، دومین نایب امام زمان(عج) – سال ۳۰۵ هجرى قمرى
ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعید عَمرى اسدى، دومین نایب و وکیل منصوب امام زمان(عج) بود که پس از وفات پدرش عثمان بن سعید، در ایام غیبت صغراى امام زمان(عج) به این مقام برگزیده شد.
پدرش عثمان بن سعید عَمرى اسدى، نایب سه امام معصوم(ع)، یعنى نماینده امام هادى(ع)، امام حسن عسکرى(ع) و امام زمان(ع) و مورد اطمینان آن بزرگواران بود و در مقام و شخصیت وى، روایات چندى از این امامان معصوم(ع) وارد گردیده است.
فرزندش محمد بن عثمان نیز به مانند پدر، مورد اطمینان امام معصوم(ع) بود. امام حسن عسکرى(ع) درباره وثاقت این پدر و پسر، به یکى از یارانش فرمود: العَمرى (عثمان بن سعید) و ابنه ثقتان، فما أدّیا الیک فعنّى یؤدّیان، فلمّا قالا لک فعنّى یقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانّهما الثقتان المأمونان.(۱)
یعنى: عثمان بن سعید عَمرى و فرزندش محمد بن عثمان، مورد اطمینان و اعتمادند. پس آن چه به تو مى رسانند، از سوى من ادا مى کنند. بدین جهت هر گاه، چیزى به تو بگویند، بدان که از سوى من به تو گفته اند. از آن دو شنوایى داشته و آنان را پیروى نما. زیرا آن دو مورد اطمینان و امنیتند.
آن گاه که عثمان بن سعید وفات یافت، توقیعى شریفى از ناحیه مقدسه به دست بزرگان شیعه رسید که صراحت در نمایندگى و مقام نیابت و وکالت فرزندش محمد بن عثمان داشت.
از آن پس، وى واسطه میان شیعه و امامشان حضرت مهدى(ع) شد.(۲)
وى، علاوه بر مقام معنوى و افتخار نیابت امام غایب(ع)، خود از علما و فقهاى بزرگ شیعه و داراى تألیفات متعددى بود.
از دخترش ام کلثوم روایت شده است که پدرش محمد بن عثمان(ره) چند جلد کتاب در فقه شیعه تألیف کرده بود، که تمامى آن ها را از امام حسن عسکرى(ع) و فرزندش حضرت مهدى(ع) و هم چنین از پدر خود عثمان بن سعید اخذ کرده بود و به هنگام وفات خویش، آن ها را به ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى تحویل داد.(۳)
این مرد بزرگ و پدر ارجمندش به مدت پنجاه سال نمایندگى سه امام معصوم(ع) را بر عهده داشتند. سرانجام در آخرین روز جمادى الاولى، در سال ۳۰۵ و به قولى سال ۳۰۴ قمرى وفات یافت و طبق سفارش او که برگرفته از توقیع شریف ناحیه مقدسه بود، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى جانشنین وى گردید.
پس از وفات حسین بن روح نوبختى، در شعبان سال ۳۲۶ قمرى، على بن محمد سمرى جانشین وى شد. بدین ترتیب، این چهار نفر در ایام غیبت صغراى امام زمان(ع) نایب و وکیل آن حضرت بودند. ولى پس از وفات على بن محمد سمرى، دیگر وکیل منصوبى معرفى نشد و ایام غیبت کبراى آن حضرت آغاز گردید.(۴)
۱- طرائف المقال (سید على بروجردى)، ج۲، ص ۳۲۳
۲- همان، ص ۳۲۴
۳- منتهى الآمال، ج۲، ص ۵۰۶
۴- نک: خلاصه الأقوال (علامه حلى)، ص ۲۵۰؛ طرائف المقال، ج۲، ص ۳۲۳؛ معجم رجال الحدیث (آیت الله خویى)، ج۷۱، ص ۲۹۵؛ تاج الموالید (علامه طبرسى) – از مجموعه نفیسه – ، ص ۶۵؛ منتهى الآمال (شیخ عباس قمى)، ج۲، ص ۵۰۳
مدرسه اباجعفر الباقر علیه السلام